Słownik terminów analizy transakcyjnej (64 słowa)

  1. Analiza strukturalna (structural analysis)- analiza osobowości bądź też serii transakcji z uwzględnieniem udziału stanów (ego-states) Ja Rodzic, Ja Dorosły i Ja Dziecko.
    Analiza transakcyjna (transactional analysis)- (1) system psychoterapeutyczny oparty na analizie transakcji i ich ciągów pojawiających się w trakcie sesji psychoterapeutycznych. (2) Teoria osobowości oparta na badaniu określonych składowych stanu Ja (ego-state). (3) Teoria funkcjonowania społecznego oparta na ścisłej analizie transakcji wyczerpująco uporządkowanych w skończoną liczbę grup na podstawie udziału w nich poszczególnych składowych stanu Ja. (4) Analiza pojedynczych transakcji za pomocą diagramów transakcyjnych- jest to właściwa analiza transakcyjna.
  2. Antyskrypt (antiscript)- odwrócenie skryptu. Zaprzeczenie tego, do czego nawołują dyrektywy skryptu.
  3. Antyteza skryptowa (antithesis)- komenda, która wprost zaprzecza rodzicielskiemu nakazowi. Interwencja terapeutyczna prowadząca do czasowego lub trwałego uwolnienia się od wymogów skryptu.
  4. Demon (demon)- (1) Ponagla i daje impuls stanowi Ja Dziecko, które zdaje się walczyć z aparatem skryptowym, lecz w rzeczywistości go wzmacnia. (2) Szept pochodzący ze stanu Ja Rodzic ponaglający stan Ja Dziecko do impulsywnych, nieprzystosowanych zachowań. Zazwyczaj cel demona (1) zbiega się z celem demona (2).
  5. Depresja (depression)- porażka w wewnętrznym dialogu między stanem Ja Rodzic i Ja Dziecko.
  6. Dramat rodzinny (family drama)- powtarzająca się seria wydarzeń rodzinnych tworząca protokół skryptowy (skrypt życiowy).
  7. Dyrektywy skryptowe (script directives)- sterowniki, wzorce i inne elementy wyposażenia skryptu.
  8. Elektroda (electrode)- Stan Ja Rodzic wewnątrz stanu Ja Dziecko. Gdy się uaktywnia prowadzi do niemal automatycznej reakcji na jakąś wypowiedź lub działanie drugiego człowieka.
  9. Episkrypt (episcript)- nadmiar programowania rodzicielskiego przerzucany z jednej osoby na drugą w rodzinie pochodzenia (z rodziców na dzieci) lecz także międzypokoleniowo z dziadków i pradziadków na wnuki, prawnuki. Nazywa się go też „gorącym ziemniakiem”.
  10. Głask (stroke)- jednostka uznania wyrażona przez jednego człowieka w stosunku do drugiego człowieka np. wypowiedziane na powitanie słowa „dzień dobry”
  11. Gniazdo (slot)- miejsce w skrypcie dla osoby, która będzie spełniać jego wymagania i grać określoną rolę.
  12. Gra (game)- sekwencja transakcji prowadząca do uzyskania zapłaty. Występuje z wykorzystaniem fortelu, haczyka oraz przełącznika, któremu towarzyszy konsternacja. Sa trzy stopnie gier: 1, 2 oraz 3.
  13. Guzik (button)- zewnętrzny lub wewnętrzny bodziec , który uruchamia zachowanie skryptowe lub grę.
  14. Haczyk (gimmick)- szczególna cech lub słabość, która czyni człowieka skłonnym do gier lub zachowań zgodnych z przesłaniami skryptu życiowego.
  15. Hamulec (stopper)- skryptowy nakaz lub zakaz
  16. Hipoteza terapeutyczna (therapeutic hypothesis)- hipoteza określająca wartość planowanej operacji terapeutycznej
  17. Iluzja (illusion)- irracjonalna nadzieja generowana przez stan Ja Dziecko w której utwierdza się człowiek i która wpływa na jego najważniejsze zachowania.
  18. Intymność (intymacy)- wolna od gier i wzajemnego wykorzystywania wymiana wyrazów uczuć między ludźmi.
  19. Klątwa (curse)- nakaz skryptowy o charakterze samospełnijącej się przepowiedni
  20. Klątwołamacz (spellbreaker)- wyzwolenie wewnętrzne z podporządkowania się nakazowi skryptowemu (wewnętrzne przekonanie, że klątwa nie działa)
  21. Kontrakt (contract)- jawna umowa między klientem i terapeutą określająca cel danej fazy leczenia (zwykle przez okres sześciu sesji z możliwością przedłużenia).
  22. Koszulka (sweatshirt)- życiowe motto człowieka, które obserwowalne jest w powierzchowności człowieka. Istnieje komunikat oficjalny (front koszulki) i nieoficjalny (tył koszulki) np. jestem wspaniały/ tylko wtedy gdy robię z siebie głupka
  23. Matka Wieźma (Witch Mother)- część stanu Ja Dziecko matki, która formuje stan Ja Rodzic wewnątrz stanu Ja Dziecko jej syna (chłopca) i kieruje jego tragicznym skryptem. W skrypcie produktywnym tą samą część stanu Ja Dziecko matki nazywamy Dobrą Wróżką.
  24. Nakaz rodzicielski (parental injunction)- negatywny nakaz wydany przez stan Ja Rodzic u rodzica dziecku. Komunikat ten koduje się wewnątrz stanu Ja Dziecko dziecka w tzw. Rodzicu wewnętznym (stan Ja Rodzic w stanie Ja Dziecko).
  25. Niezwyciężca (nonwinner)- ktoś, kto wielkim wysiłkiem przepłaca „utrzymanie się na powierzchni”.
  26. Ojciec Ogr (Ogr Father)- część stanu Ja Dziecko ojca, która formuje stan Ja Rodzic wewnątrz stanu Ja Dziecko jego córki (dziewczynki) i kieruje jej tragicznym skryptem. W skrypcie produktywnym tą samą część stanu Ja Dziecko ojca nazywamy Dobrym Olbrzymem (Jolly Giant).
  27. Pogrywanie (gamy behaviour)- zachowanie gracza nastawione na spieniężenie uzbieranych talonów a nie na osiągnięcie określonego celu.
  28. Postawa życiowa (life position)- sposób pojmowanie siebie samego względem innych ludzi i innych ludzi względem siebie samego, bycie lub nie „w porządku”; podstawa podejmowania decyzji. Jest to pozycja startowa z której rozpoczyna się grę.
  29. Pozwolenie (permission)- (1) rodzicielska zgoda na autonomiczne zachowanie dziecka . (2) Interwencja terapeutyczna dająca gotowemu, chętnemu i zdolnemu człowiekowi (klientowi) zgode na nieposłuszeństwo wobec rodzicielskich nakazów lub też interwencja terapeutyczna uwalniająca człowieka od rodzicielskich prowokacji.
  30. Program (program)- styl życia ukształtowany pod wpływem wszystkich składników aparatu skryptowego.
  31. Protokół (protocol)- pierwotne, dramatyczne doświadczenia na których opera się skrypt.
  32. Prowokacja (provocation)- poddawana przez rodzica zachęta adresowana do dziecka w celu wywołania nieprzystosowanych zachowań (nagannych zachowań)
  33. Przeciwskrypt (counterscript)- potencjalny plan życiowy oparty na zaleceniach rodzicielskich.
  34. Przegrany (looser)- ktoś kto nie osiąga zadeklarowanych celów wswoim życiu
  35. Przełącznik (switch)- (1) manewr zmuszający kogoś do zmiany roli w skrypcie. (2) Bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny, który wyłącza zachowanie przystosowane, a włącza „pogrywanie”
  36. Przełącznik (switch)- moment zmiany roli w grze lub w skrypcie.
  37. Rakieta (racket)- transakcyjne poszukiwanie i eksploatacja nieprzyjemnych uczuć.
  38. Reparenting (re-parenting)- przeprogramowanie wczesnego programowania rodzicielskiego i zastąpienie go nowym, bardziej przystosowanym programem. Reparenting zachodzi w procesie regresji i stosowany jest głównie u osób chorych na schizofrenie
  39. Skrypt „mogę” („can do” script)- skrypt pozytywny prowadzący do realizacji zamierzonych działań.
  40. Skrypt „nie mogę” („can’t do” script)- skrypt negatywny prowadzący do braku realizacji zamierzonych działań.
  41. Skrypt harmatyczny (harmatic script)- skrypt tragiczny prowadzący do samounicestwienia się człowieka.
  42. Skrypt pierwotny (primal script)- najwcześniejsza wersja skryptu oparta na dziecięcej interpretacji tego, co zdarzyło się w historii rodziny (dramacie rodzinnym)Skrypt zwycięzcy (winner script)- skrypt osoby, która osiąga zamierzona przez siebie cele (w znaczeniu sukcesu)
  43. Skrypt życiowy (life script)- plan życiowy realizowany przez człowieka, oparty na decyzjach podjętych we wczesnym dzieciństwie, wzmocniony przez rodzicielskie nakazy, motywowany określonymi zdarzeniami i kończący się w wybrany w dzieciństwie sposób.
  44. Słowa O.K. (O.K. words)- słowa dziecka nagradzane rodzicielską akceptacją.
  45. Stan Ja (ego-state)- spójny zespół odczuć i doświadczeń człowieka bezpośrednio związany z określonym wzorcem zachowań.
  46. Stan Ja Dorosły (Adult ego-state)- składowa Ja zorientowana na obiektywne i autonomiczne przetwarzanie danych oraz określanie prawdopodobieństwa wywołania określonych skutków.
  47. Stan Ja Dziecko (Child ego-state)- archaiczny stan Ja. Może przybierać funkcję Stan Ja Dziecko Przystosowane (Zaadaptowane), które jest posłuszne poleceniom rodziców. Może tez mieć cahrakterystykę Stanu Ja Dziecko Naturalne, które jest z natury autonomiczne.
  48. Stan Ja Rodzic (Parent ego-state)- stan ja przejęty od rodziców lub osób pełniących ich role. Może funkjonować jako czynnik sterujący (Rodzic Wpływowy) lub przejawiać się w zachowaniach typowo rodzicielskich (Rodzic Aktywny). Stan Ja Rodzic dzielony jest zwykle na dwie kategorie typowych dla siebie aspektów funkcjonalnych, które mogą koegzystować równolegle; może to być Rodzic Opiekuńczy lub/i Rodzic Krytyczny (Kontrolujący).
  49. Sterowniki skryptu (script controls)- zapłata, nakazy i prowokacje, które sterują skryptowym zachowaniem jednostki.
  50. Talon (trading stamp)- uczucie pojawiające się w człowieku po zakończonej grze, wypłata w grze.
  51. Temat skryptu (script theme)- najczęstsze tematy to miłość, nienawiść, zemsta i zazdrość.
  52. Transakcja (transaction)- jednostka działań społecznych. Komunikat przekazny z konkretnego stanu Ja nadawcy do konkretnego stanu ja odbiorcy np. „Tego ci nie wolno dotykać!” – komunikat przekazany przez rodzica ze stanu Ja Rodzic Krytyczny do stanu Ja Dziecko dziecka.
  53. Trójkąt dramatyczny (drama triangle)- model ukazujący trzy różne role jakie osoba może obrać w skrypcie życiowym. Te role to Wybawca, Prześladowca i Ofiara.
  54. Waluta skryptu (script currency)- środek płatniczy skryptu jak emocje, słowa, pieniądze, ciało ludzkie, itp
  55. Wczesna Decyzja (early childchood decision)- dziecięce postanowienie o przyjęciu określonych form zachowania, które póżniej tworzy podwaliny charakteru osoby dorosłej.
  56. Wisielczy humor/ wisielcza transakcja (gallows laughter/ gallows transaction)- komunikat o charakterze humorystycznym, który zawiera treści nie nadające się do śmiechu.
  57. Wypłata skryptu (script payoff)- ostateczne przeznaczenie lub ostatnie „przedstawienie” (jak w teatrze), które jest kulminacyjną częścią planu życiowego (skryptu).
  58. Wzorzec zachowań (pattern)- styl życia oparty na rodzicielskim przykładzie i wskazówkach pochodzących od rodziców.
  59. Wzór na grę (game formula)- sekwencja wydarzeń występująca w danej grze wyrażona w formie wzoru (jak w matemaryce)
  60. Wzór na skrypt (script formula)- sekwencja wydarzeń decydujących o posuwaniu się skryptu naprzód
  61. Zachęta (come-on)- prowokowanie wiodące odbiorcę komunikatu do zachowania niezaadaptowanego
  62. Zachowanie skryptowe (scripty behaviour)- zachowanie, które wydaje się w większym stopniu kierowane skryptem niż racjonalym myśleniem.
  63. Zajeżdżany skryptem (script ridden)- ktoś, kto musi koncentrować się na realizacji swojego skryptu kosztem wszystkiego innego.
  64. Zwycięzca (winner)- ktoś, kto osiąga zamierzone przez siebie cele (w znaczeniu sukcesu)
Print Friendly, PDF & EmailDrukuj / PDF
Podziel się tekstem z innymi