Analiza
strukturalna (structural analysis)- analiza osobowości bądź też serii
transakcji z uwzględnieniem udziału stanów (ego-states) Ja Rodzic, Ja
Dorosły i Ja Dziecko. Analiza transakcyjna (transactional analysis)-
(1) system psychoterapeutyczny oparty na analizie transakcji i ich
ciągów pojawiających się w trakcie sesji psychoterapeutycznych. (2)
Teoria osobowości oparta na badaniu określonych składowych stanu Ja
(ego-state). (3) Teoria funkcjonowania społecznego oparta na ścisłej
analizie transakcji wyczerpująco uporządkowanych w skończoną liczbę grup
na podstawie udziału w nich poszczególnych składowych stanu Ja. (4)
Analiza pojedynczych transakcji za pomocą diagramów transakcyjnych- jest
to właściwa analiza transakcyjna.
Antyskrypt (antiscript)- odwrócenie skryptu. Zaprzeczenie tego, do czego nawołują dyrektywy skryptu.
Antyteza
skryptowa (antithesis)- komenda, która wprost zaprzecza rodzicielskiemu
nakazowi. Interwencja terapeutyczna prowadząca do czasowego lub trwałego
uwolnienia się od wymogów skryptu.
Demon (demon)-
(1) Ponagla i daje impuls stanowi Ja Dziecko, które zdaje się walczyć z
aparatem skryptowym, lecz w rzeczywistości go wzmacnia. (2) Szept
pochodzący ze stanu Ja Rodzic ponaglający stan Ja Dziecko do
impulsywnych, nieprzystosowanych zachowań. Zazwyczaj cel demona (1)
zbiega się z celem demona (2).
Depresja (depression)- porażka w wewnętrznym dialogu między stanem Ja Rodzic i Ja Dziecko.
Dramat rodzinny (family drama)- powtarzająca się seria wydarzeń rodzinnych tworząca protokół skryptowy (skrypt życiowy).
Dyrektywy skryptowe (script directives)- sterowniki, wzorce i inne elementy wyposażenia skryptu.
Elektroda
(electrode)- Stan Ja Rodzic wewnątrz stanu Ja Dziecko. Gdy się uaktywnia
prowadzi do niemal automatycznej reakcji na jakąś wypowiedź lub
działanie drugiego człowieka.
Episkrypt
(episcript)- nadmiar programowania rodzicielskiego przerzucany z jednej
osoby na drugą w rodzinie pochodzenia (z rodziców na dzieci) lecz także
międzypokoleniowo z dziadków i pradziadków na wnuki, prawnuki. Nazywa
się go też „gorącym ziemniakiem”.
Głask (stroke)-
jednostka uznania wyrażona przez jednego człowieka w stosunku do
drugiego człowieka np. wypowiedziane na powitanie słowa „dzień dobry”
Gniazdo (slot)- miejsce w skrypcie dla osoby, która będzie spełniać jego wymagania i grać określoną rolę.
Gra (game)-
sekwencja transakcji prowadząca do uzyskania zapłaty. Występuje z
wykorzystaniem fortelu, haczyka oraz przełącznika, któremu towarzyszy
konsternacja. Sa trzy stopnie gier: 1, 2 oraz 3.
Guzik (button)- zewnętrzny lub wewnętrzny bodziec , który uruchamia zachowanie skryptowe lub grę.
Haczyk (gimmick)-
szczególna cech lub słabość, która czyni człowieka skłonnym do gier lub
zachowań zgodnych z przesłaniami skryptu życiowego.
Hamulec (stopper)- skryptowy nakaz lub zakaz
Hipoteza terapeutyczna (therapeutic hypothesis)- hipoteza określająca wartość planowanej operacji terapeutycznej
Iluzja
(illusion)- irracjonalna nadzieja generowana przez stan Ja Dziecko w
której utwierdza się człowiek i która wpływa na jego najważniejsze
zachowania.
Intymność (intymacy)- wolna od gier i wzajemnego wykorzystywania wymiana wyrazów uczuć między ludźmi.
Klątwa (curse)- nakaz skryptowy o charakterze samospełnijącej się przepowiedni
Klątwołamacz
(spellbreaker)- wyzwolenie wewnętrzne z podporządkowania się nakazowi
skryptowemu (wewnętrzne przekonanie, że klątwa nie działa)
Kontrakt
(contract)- jawna umowa między klientem i terapeutą określająca cel
danej fazy leczenia (zwykle przez okres sześciu sesji z możliwością
przedłużenia).
Koszulka
(sweatshirt)- życiowe motto człowieka, które obserwowalne jest w
powierzchowności człowieka. Istnieje komunikat oficjalny (front
koszulki) i nieoficjalny (tył koszulki) np. jestem wspaniały/ tylko
wtedy gdy robię z siebie głupka
Matka Wieźma
(Witch Mother)- część stanu Ja Dziecko matki, która formuje stan Ja
Rodzic wewnątrz stanu Ja Dziecko jej syna (chłopca) i kieruje jego
tragicznym skryptem. W skrypcie produktywnym tą samą część stanu Ja
Dziecko matki nazywamy Dobrą Wróżką.
Nakaz
rodzicielski (parental injunction)- negatywny nakaz wydany przez stan Ja
Rodzic u rodzica dziecku. Komunikat ten koduje się wewnątrz stanu Ja
Dziecko dziecka w tzw. Rodzicu wewnętznym (stan Ja Rodzic w stanie Ja
Dziecko).
Niezwyciężca (nonwinner)- ktoś, kto wielkim wysiłkiem przepłaca „utrzymanie się na powierzchni”.
Ojciec Ogr (Ogr
Father)- część stanu Ja Dziecko ojca, która formuje stan Ja Rodzic
wewnątrz stanu Ja Dziecko jego córki (dziewczynki) i kieruje jej
tragicznym skryptem. W skrypcie produktywnym tą samą część stanu Ja
Dziecko ojca nazywamy Dobrym Olbrzymem (Jolly Giant).
Pogrywanie (gamy
behaviour)- zachowanie gracza nastawione na spieniężenie uzbieranych
talonów a nie na osiągnięcie określonego celu.
Postawa życiowa
(life position)- sposób pojmowanie siebie samego względem innych ludzi i
innych ludzi względem siebie samego, bycie lub nie „w porządku”;
podstawa podejmowania decyzji. Jest to pozycja startowa z której
rozpoczyna się grę.
Pozwolenie
(permission)- (1) rodzicielska zgoda na autonomiczne zachowanie dziecka .
(2) Interwencja terapeutyczna dająca gotowemu, chętnemu i zdolnemu
człowiekowi (klientowi) zgode na nieposłuszeństwo wobec rodzicielskich
nakazów lub też interwencja terapeutyczna uwalniająca człowieka od
rodzicielskich prowokacji.
Program (program)- styl życia ukształtowany pod wpływem wszystkich składników aparatu skryptowego.
Protokół (protocol)- pierwotne, dramatyczne doświadczenia na których opera się skrypt.
Prowokacja
(provocation)- poddawana przez rodzica zachęta adresowana do dziecka w
celu wywołania nieprzystosowanych zachowań (nagannych zachowań)
Przeciwskrypt (counterscript)- potencjalny plan życiowy oparty na zaleceniach rodzicielskich.
Przegrany (looser)- ktoś kto nie osiąga zadeklarowanych celów wswoim życiu
Przełącznik
(switch)- (1) manewr zmuszający kogoś do zmiany roli w skrypcie. (2)
Bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny, który wyłącza zachowanie
przystosowane, a włącza „pogrywanie”
Przełącznik (switch)- moment zmiany roli w grze lub w skrypcie.
Rakieta (racket)- transakcyjne poszukiwanie i eksploatacja nieprzyjemnych uczuć.
Reparenting
(re-parenting)- przeprogramowanie wczesnego programowania
rodzicielskiego i zastąpienie go nowym, bardziej przystosowanym
programem. Reparenting zachodzi w procesie regresji i stosowany jest
głównie u osób chorych na schizofrenie
Skrypt „mogę” („can do” script)- skrypt pozytywny prowadzący do realizacji zamierzonych działań.
Skrypt „nie mogę” („can’t do” script)- skrypt negatywny prowadzący do braku realizacji zamierzonych działań.
Skrypt harmatyczny (harmatic script)- skrypt tragiczny prowadzący do samounicestwienia się człowieka.
Skrypt pierwotny
(primal script)- najwcześniejsza wersja skryptu oparta na dziecięcej
interpretacji tego, co zdarzyło się w historii rodziny (dramacie
rodzinnym)Skrypt zwycięzcy (winner script)- skrypt osoby, która osiąga
zamierzona przez siebie cele (w znaczeniu sukcesu)
Skrypt życiowy
(life script)- plan życiowy realizowany przez człowieka, oparty na
decyzjach podjętych we wczesnym dzieciństwie, wzmocniony przez
rodzicielskie nakazy, motywowany określonymi zdarzeniami i kończący się w
wybrany w dzieciństwie sposób.
Słowa O.K. (O.K. words)- słowa dziecka nagradzane rodzicielską akceptacją.
Stan Ja (ego-state)- spójny zespół odczuć i doświadczeń człowieka bezpośrednio związany z określonym wzorcem zachowań.
Stan Ja Dorosły
(Adult ego-state)- składowa Ja zorientowana na obiektywne i autonomiczne
przetwarzanie danych oraz określanie prawdopodobieństwa wywołania
określonych skutków.
Stan Ja Dziecko
(Child ego-state)- archaiczny stan Ja. Może przybierać funkcję Stan Ja
Dziecko Przystosowane (Zaadaptowane), które jest posłuszne poleceniom
rodziców. Może tez mieć cahrakterystykę Stanu Ja Dziecko Naturalne,
które jest z natury autonomiczne.
Stan Ja Rodzic
(Parent ego-state)- stan ja przejęty od rodziców lub osób pełniących ich
role. Może funkjonować jako czynnik sterujący (Rodzic Wpływowy) lub
przejawiać się w zachowaniach typowo rodzicielskich (Rodzic Aktywny).
Stan Ja Rodzic dzielony jest zwykle na dwie kategorie typowych dla
siebie aspektów funkcjonalnych, które mogą koegzystować równolegle; może
to być Rodzic Opiekuńczy lub/i Rodzic Krytyczny (Kontrolujący).
Sterowniki skryptu (script controls)- zapłata, nakazy i prowokacje, które sterują skryptowym zachowaniem jednostki.
Talon (trading stamp)- uczucie pojawiające się w człowieku po zakończonej grze, wypłata w grze.
Temat skryptu (script theme)- najczęstsze tematy to miłość, nienawiść, zemsta i zazdrość.
Transakcja
(transaction)- jednostka działań społecznych. Komunikat przekazny z
konkretnego stanu Ja nadawcy do konkretnego stanu ja odbiorcy np. „Tego
ci nie wolno dotykać!” – komunikat przekazany przez rodzica ze stanu Ja
Rodzic Krytyczny do stanu Ja Dziecko dziecka.
Trójkąt
dramatyczny (drama triangle)- model ukazujący trzy różne role jakie
osoba może obrać w skrypcie życiowym. Te role to Wybawca, Prześladowca i
Ofiara.
Waluta skryptu (script currency)- środek płatniczy skryptu jak emocje, słowa, pieniądze, ciało ludzkie, itp
Wczesna Decyzja
(early childchood decision)- dziecięce postanowienie o przyjęciu
określonych form zachowania, które póżniej tworzy podwaliny charakteru
osoby dorosłej.
Wisielczy humor/
wisielcza transakcja (gallows laughter/ gallows transaction)- komunikat o
charakterze humorystycznym, który zawiera treści nie nadające się do
śmiechu.
Wypłata skryptu
(script payoff)- ostateczne przeznaczenie lub ostatnie „przedstawienie”
(jak w teatrze), które jest kulminacyjną częścią planu życiowego
(skryptu).
Wzorzec zachowań (pattern)- styl życia oparty na rodzicielskim przykładzie i wskazówkach pochodzących od rodziców.
Wzór na grę (game formula)- sekwencja wydarzeń występująca w danej grze wyrażona w formie wzoru (jak w matemaryce)
Wzór na skrypt (script formula)- sekwencja wydarzeń decydujących o posuwaniu się skryptu naprzód
Zachęta (come-on)- prowokowanie wiodące odbiorcę komunikatu do zachowania niezaadaptowanego
Zachowanie
skryptowe (scripty behaviour)- zachowanie, które wydaje się w większym
stopniu kierowane skryptem niż racjonalym myśleniem.
Zajeżdżany skryptem (script ridden)- ktoś, kto musi koncentrować się na realizacji swojego skryptu kosztem wszystkiego innego.
Zwycięzca (winner)- ktoś, kto osiąga zamierzone przez siebie cele (w znaczeniu sukcesu)
